Engelse Wandeling 7, 8500 Kortrijk Tel.: 056/25 84 01 Fax.: 056/25 84 04

DocNr LI.ALG.13	Versie 6		Status Definitief	Auteur Vincent De Potter
Aangemaakt op 08/Mar/2023	Vestuurd op 09/Mar/2023	Geldig van 13/Mar/2023	Geldig tot 13/Mar/2026	Gearchiveerd op

1. Algemene informatie

2. Administratieve voorbereiding

2.1 Aanvraagformulier
2.2 Staal

3. Staalafname, bewaarcondities en transport

3.1 Bloed
3.1.1 Afname

3.1.1.1 Richtlijnen voorbereiding afname
3.1.1.2 Richtlijnen afwerking afname
3.1.1.3 Volgorde stalen
3.1.1.4 Vullingsgraad & aantal afnames
3.1.1.5 Naalddikte
3.1.1.6 Aanprikplaats
3.1.1.7 Probleemoplossing: er vloeit geen bloed in de buis
3.1.1.8 Uw veiligheid
3.1.1.9 Nuchter ?
3.1.1.10 Hemolyse, lipemie en icterie (HIL)
3.1.1.11 Andere pre-analytische variabelen
3.1.1.12 Dikdruppel (malaria)
3.1.1.13 Hemocultuur
3.1.1.14 Therapeutische monitoring
3.1.1.15 Metalen
3.1.1.16 Hepatitis C PCR (kwalitatief of kwantitatief)
3.1.1.17 HIV Virale lading
3.1.1.18 Genetisch onderzoek
3.1.1.19 DOWN screening / NTD / NIPT (zie specifiek aanvraagformulier 04)

3.1.2 Bewaarcondities en transport
3.1.2.1 EDTA
3.1.2.2 SERUM
3.1.2.3 CITRAAT
3.1.2.4 FLUORIDE
3.1.2.5 HEPARINE
3.1.2.6 Tijdspanne tussen serumafname en centrifugatie

3.2.1 Afname
3.2.1.1 Eerstestraalsurine
3.2.1.2 Midstream
3.2.1.3 Urinecollectie 24 uur (niet aangezuurd)
3.2.1.4 Urinecollectie 24 uur (aangezuurd)
3.2.1.5 Urinestaal toxicologie
3.2.2 Bewaarcondities en transport

3.3.1 Afname
3.3.1.1 Urine
3.3.1.2 Faeces
3.3.1.3 Sputum
3.3.1.4 Huid
3.3.1.5 Oor
3.3.1.6 Oog (conjunctivum)
3.3.1.7 Huid, haar, nagel (schimmel)
3.3.1.8 MRSA
3.3.1.9 Herpes simplex
3.3.1.10 Chlamydia trachomatis & Neisseria gonorrhoeae
3.3.1.11 Wisser
3.3.1.12 COVID-19 Neus/keel (PCR & sneltest)
3.3.2 Bewaarcondities en transport

3.4.1 Afname
3.4.2 Bewaarcondities en transport

3.5.1 Afname:
3.5.1.1 Water uit een kraan of pomp
3.5.1.2 Water rechtstreeks uit een vergaarbak of put
3.5.2 Bewaarcondities en transport

3.6.1 Afname
3.6.1.1 Weefselfragmenten – biopsies
3.6.1.2 Urine
3.6.1.3 Sputum
3.6.1.4 Gewrichtsvochten voor kristallen
3.6.1.5 Vochten voor cytologisch onderzoek
3.6.1.6 PAP
3.6.2 Bewaarcondities en transport

3.7.1 Metalen
3.7.2 Chlamydia trachomatis/ Neisseria gonorrhoeae PCR
3.7.3 Herpes kweek
3.7.4 Cryoglobulinen
3.7.5 Delta-Aminolevulinezuur (Delta-ALA)
3.7.6 Oxaalzuur (24 uurs urine)
3.7.7 Lactaat (melkzuur)

5. Dringende stalen /dringend transport

6. Bron

1. Algemene informatie

In deze instructie over de pre-analytische fase vindt u informatie over het afnamemateriaal, de bloedafname, andere staalafnames en de staalbewaring.
Het afnamemateriaal wordt u gratis ter beschikking gesteld. Dit kan besteld worden telefonisch of via onze website (https://eurofins-clinicaldiagnostics.be/).
Onze ophaaldienst komt dagelijks tijdens zijn ronde langs om de stalen op te halen en protocols en materiaal te bezorgen. Voor het ophalen van dringende stalen, buiten de ronde, kan het labo gebeld worden.
Stalen kunnen ook afgegeven worden in het laboratorium op weekdagen van 8 tot 21 u, op zaterdag van 8 tot 17:30 u.
Op zon- en feestdagen is een wachtdienst oproepbaar van 9 tot 12 u (GSM: 0496/55.55.00).
Voor de veiligheid van de bode en het laboratoriumpersoneel is het niet toegelaten scherpe voorwerpen (naalden, bistouri's) met de stalen mee te geven. Deze objecten horen in de naaldcontainer.

2. Administratieve voorbereiding

Identificatie van stalen is wettelijk VERPLICHT. Een foutieve patiëntenvoorbereiding of identificatie kan leiden tot onjuiste resultaten en zo aanleiding geven tot verkeerde medische beslissingen.

2.1 Aanvraagformulier

Gedrukte aanvraagformulieren, waarop de meest courante testen zijn opgenomen, worden aan elke aanvragende arts ter beschikking gesteld.

• Naast elke parameter staat een kleurcode gedrukt; deze verwijst naar het vereiste type recipiënt.
• Testen, met rekening aan patiënt, zijn gemarkeerd.
• Een gekleurde achtergrond of asterisk verwijzen eventueel naar diagnose- of cumulregels van het RIZIV.

• Identificatie patiënt: naam, voornaam, geboortedatum, geslacht, adres, rijksregisternummer (INSZ) of vignet mutualiteiten.
• Identificatie aanvragende arts: volledig erkenningsnummer, handtekening, praktijkadres.
• Datum van voorschrift en datum en uur van staalname: tijdstip van afname kan kritisch zijn als aanvaardingscriteria voor bepaalde analyses of bij therapeutische opvolging.
• De gewenste analyses individueel aankruisen of manueel bijschrijven.
• Klinische informatie: verplicht voor bepaalde diagnoseregels of noodzakelijk voor de interpretatie van bepaalde testen. Schrijf duidelijk “BESMETTELIJK” bij eventueel gekende besmettelijke ziekten zoals HIV, Hepatitis B.
• Anatomische plaats invullen (herkomst) bij een bacteriologische afname of biopsie.
• Urgentiegraad van antwoord en wijze van contact.
• NIPT: specifiek aanvraagformulier in te vullen en informed consent moet getekend zijn door patiënt.

3. Staalafname, bewaarcondities en transport

3.1 Bloed

Optimaal neemt men veneus bloed af bij een nuchtere patiënt, ’s morgens na bedrust, in zithouding.

• nuchter: zie verder.
• bedrust: zware fysische inspanningen verhogen oa CK, LDH,…
• houding: om vergelijkbare resultaten te bekomen bij zelfde patiënt.

• Was uw handen en gebruik handschoenen, zeker indien de persoon die de staalafname uitvoert, handkwetsuren heeft. Steriele handschoenen zijn aanbevolen indien de patiënt een gestoord immuunsysteem heeft.
• Leg de nodige buizen, volgens de aangevraagde testen (cfr kleurcodes aanvraagformulier), afsnoerband, ontsmettingsmiddel, watje, kleefpleister, naaldcontainer en handschoenen klaar.
• Controleer de vervaldata van de buizen: deze kunnen gebruikt worden tot het eind van de opgegeven vervalmaand.
• Controleer de naam van de patiënt en installeer hem in een comfortabele positie (preventief i.v.m. flauwvallen). Een aangepaste steun onder de elleboog van de patiënt vergemakkelijkt het immobiliseren en het strekken van de onderarm (naar beneden).
• Informeer naar allergische antecedenten. Gebruik, indien nodig, hypoallergene pleisters (70% ontsmettingsalcohol is niet allergeen).
• Zorg dat de patiënt niets in de mond heeft tijdens de bloedafname.
• Kies de juiste naalddikte in verhouding tot de bloedvatdiameter (zie 3.1.1.5 Naalddikte).
• Draai de naald op de naaldhouder zonder beschermkap te verwijderen.
• Plaats een buis in de naaldhouder zonder door te drukken zodat het vacuüm behouden blijft.
• Leg de afsnoerband aan op 7 tot 10 cm boven de aanprikplaats en span aan. Indien de afsnoerband langer dan 1 minuut aangespannen is, ontstaat er hemoconcentratie waardoor hematocriet, celtelling en alle proteïnegebonden stoffen vals verhoogd zijn. Een vuist maken mag, maar zeker geen “pompende” beweging maken met de hand.
• Kies de optimale aanprikplaats (zie 3.1.1.6 Aanprikplaats).
• Ontsmet aanprikplaats met ontsmettingsalcohol dmv een circulaire beweging van het centrum naar buiten en laat minimum 30 seconden opdrogen. Raak de plaats na ontsmetting niet meer aan. Let op: gebruik geen alcoholische ontsmetting voor alcoholdosage.
  Voor hemoculturen is een dubbele ontsmetting met jodoforen (1 minuut laten inwerken) noodzakelijk.
• Vul de nodige buizen in de juiste volgorde (zie 3.1.1.3 Volgorde).
• Maak de afsnoerband los zodra bloed in de EERSTE tube vloeit. Bij fijne aders wordt de afsnoerband pas losgemaakt nadat alle buizen gevuld zijn.
• Meng, onmiddellijk na afname, de buizen met anticoagulans (dus nooit gele tube) om klontervorming te vermijden. Dit door de buizen een 5 tot 10 maal om te zwenken. Niet schudden.
• Trek naald terug en druk de punctieplaats goed aan met een kompres of propje watten tot de bloeding stopt. Druk extra langer bij patiënten op anticoagulans. De arm niet buigen. Kleef een pleister op aanprikplaats.

• Noteer, duidelijk leesbaar, naam en voornaam op de tuben met onuitwisbare inkt. Plaats het aanvraagformulier en alle afgenomen materiaal (tuben, wissers, …) van één patiënt samen in één zakje.
• Observeer patiënt, laat hem plat liggen met de benen in de hoogte in geval van syncopale neiging.
• Werp het gebruikte materiaal weg in speciaal daartoe voorziene containers. Kapsel de naald nooit terug dicht. Zo vermijd je prikaccidenten.
• Vermeld eventuele prikproblemen op het aanvraagformulier.
• Was uw handen.

1. Serum / droge tube (geel)
2. Citraat (blauw)
3. Heparine (groen)
4. EDTA (paars)
5. Fluoride (grijs).

• Vul de citraatbuis (blauwe stop) tot aan het streepje. Indien de citraatbuis onvoldoende gevuld is, is de verhouding citraat/plasma niet correct en zijn de stollingsresultaten onbetrouwbaar.
• Het is aangeraden een tweede serumbuis af te nemen wanneer vrij veel (meer dan 20) serumanalyses zijn aangevraagd.
  
  Voor Tacrolimus en hereditaire hemochromatose moet een extra EDTA-tube afgenomen worden.
  Voor HIV “virale lading” zijn 2 extra EDTA-tuben nodig.

• Aan de zijde waar een borstamputatie is uitgevoerd.
• Op de plaats met oedeem, brandwonde, tatoeages.
• Venen met littekenvorming of weefselbeschadiging.
• Een plaats met veel hematomen, roodheid, zwelling of met een infectie.
• Boven een catheter / infuus.
• Bij een dialyseshunt of -fistel.

• Is de buis in de naaldhouder voldoende aangedrukt zodat de rubberen kap doorprikt is?
• Wijzig de diepte van de naald en draai de naald een 180° (naaldopening tegen de wand?)
• Neem een andere buis (vacuüm probleem met afnamebuis?)
• Maak de afsnoerband wat losser ( te hard aangespannen zodat de circulatie afgesnoerd is?)
• Prik in de andere arm met nieuw materiaal of in de handrug met een vleugelnaald.

• De vene is doorboord als er een kortstondige bloednevel in de buis ontstaat; Trek de naald voorzichtig terug totdat het bloed terug begint te stromen.
• Er ontstaat een hematoom omdat de naald slechts gedeeltelijk in de vene is ingebracht. De bloedstroom houdt langzaam op en er ontstaat een blauwe plek. Verwijder onmiddellijk de naald en druk op de punctieplaats.

• Stress: verhoogt concentratie van WBC, glucose, cortisol en groeihormoon.
• Pompen met de vuist: verhoogt kalium, fosfor en beïnvloedt door pH-daling de eiwitbinding.
• Roken: verhoogt glucose, cholesterol en triglyceriden, aldosteron en cortisol.
• Cafeïne: verhoogt catecholaminen en renine-activiteit (tot 3 uur na consumptie).

• Noteer de naam van de patiënt met een potlood op de matte rand van het draagglaasje.
• Ontsmet een vinger en laat het ontsmettingsmiddel goed opdrogen.
• Prik bij voorkeur aan de zijkant van de top van de vinger en laat 1 tot 3 druppels bloed vallen in het midden van het draagglaasje.
• Wrijf de druppels open, door te draaien in cirkelvormige bewegingen, tot een cirkel van 1 tot 2 cm diameter, met behulp van de hoek van een tweede draagglaasje (of dmv van een houten stokje) dit gedurende een 5-tal seconden.
• Verwijder het glaasje of stokje waarmee men het bloed open gestreken heeft.
• Laat de dikdruppel horizontaal drogen in een PAP-doosje en geef mee naar het labo.

• Volg de procedure voor een gewone bloedafname (zie 3.1.1 Afname), met uitzondering van een dubbele ontsmetting met jodoforen die men 1 minuut moet laten inwerken.
• Hemocultuurflessen dienen op kamertemperatuur te zijn op het ogenblik van de staalafname.
• Ontsmet, na verwijderen van plastieken stop, de rubberen stoppen van de 2 flessen.
• Neem 10 ml bloed af via de naaldhouder in elke fles (eerst de aërobe fles).
• Bewaar de flessen zo mogelijk op 37°C.

1. Digoxine
   Referentiewaarden enkel geldig indien staalafname minstens 8 uur NA laatste digoxine inname.
2. Lithium
   Staalafname: 12 uur na laatste inname.
3. Theofylline – orale toediening
   - Dalconcentratie: staalafname voor volgende inname.
   - Piekconcentratie: staalafname 2 uur na inname snelwerkend preparaat en 4 uur na inname langwerkend preparaat.
   Let op: Cafeïne (chocolade/cacao, koffie, thee, cola) remt theofylline afbraak zodat deze producten 16 uur voor inname van theofylline moeten vermeden worden.
4. Andere
Bepaal dalwaarde (staalafname juist voor volgende inname) voor monitoring volgende geneesmiddelen.
Amiodarone
Valproïnezuur
Carbamazepine
Fenytoïne (*)
Fenobarbital (*)
Primidone
Ethosuximide
Cyclosporine A (EDTA: paarse stop)
Tacrolimus (extra EDTA tube: paarse stop)

1. 1° trimester (9 - 13 weken)

• Single-step screening: bloed en echo: 11° - 13° week.
  Bloedafname EN echografie gebeuren op hetzelfde ogenblik (11° - 13° week). Echografische gegevens moeten nauwkeurig ingevuld worden: zwangerschapsduur uitgedrukt in weken en dagen, CRL (moet tussen 40 – 85 mm zijn), dikte nekplooi (NT) en evaluatie van het neusbeentje.
• Sequentiële screening: bloed 9° week gevolgd doorecho: 11° - 13° week
  Een vroege bloedafname vanaf de 9° week waarna, tenminste 2 weken later, een echografie gebeurt (11° - 13° week) met volgende informatie: zwangerschapsduur uitgedrukt in weken en dagen, CRL (moet tussen 40 – 85 mm zijn), dikte nekplooi (NT) en evaluatie van het neusbeentje.

Bloedafname EN echografie gebeuren liefst op hetzelfde ogenblik maar steeds tussen 14 - 20 weken.

• Bloedafname vanaf week 12.
• Speciale afname in 1 Streck cel-vrije DNA tube (Prenatest-tube) vereist.
  Gebruik Prenatest-tube niet indien het reagens troebel is of bij zichtbare neerslag.
  Zwenk de gevulde tube voor bloedafname tien keer heen en weer om het bloed goed met het reagens te mengen.
• Plaats afgenomen Prenatest tube in de absorberende houder; steek deze vervolgens in het waterdichte beschermzakje. Steek deze samen met een koelelement in een geïsoleerd zakje met aluminium bekleding. Steek dit zakje samen met het specifieke aanvraagformulier en informed consent in de retourbox.

• Kalium, LDH
• Fosfor (fosfatase in RBC breken organische fosforverbindingen af)
• % lymfocyten (segmentkernige neutrofielen gaan sneller stuk)
• MCV / Hct (RBC zwellen bijkamertemperatuur)

• Bilirubine (afbraak door licht)
• Bicarbonaat (koolzuur ontsnapt)
• Caroteen, vitamine A, D en E (lichtgevoelig)
• % segmentkernige neutrofielen (gaan sneller stuk dan lymfocyten)
• Reticulocyten, bloedplaatjes
• Sedimentatie

• Let op: deze container bevat een bijtend zuur (HCl).
• Dieetrichtlijnen: 3 dagen voor en tijdens collectie geen koffie, bananen, chocolade, citrusvruchten, vanille, acetylsalicylzuur (aspirine), chloorpromazine (Largactil), fenothiazines en antihypertensiva (bv Aldomet) innemen.
• Volg de richtlijnen zoals beschreven bij “niet aangezuurd 24 uur urine”.
• Houdbaarheid: indien het staal 6 weken in het donker en op 4°C wordt bewaard, kan men meestal een klinische relevant resultaat bekomen.

• Vers faecesstaal overbrengen in een plastiek potje, voorzien van een lepeltje. Bij zuigelingen faeces onmiddellijk uit luier lepelen (niet krabben op luier). Gelieve geen luiers mee te geven.
• Parasieten: bij voorkeur 3 opeenvolgende dagen uitvoeren. Minimum 10 gram is vereist.
• Occult bloed: 1 test is voldoende.
  Vraag deze test niet aan bij patiënten met hematurie, rectale bloeding (aambeien), pre-menopauzale vrouwen, minstens 3 dagen na menstruatie, gebruik van corticoïden / anticoagulans / fenylbutazone / reserpine of bij chemotherapie.

• Maak de patiënt duidelijk dat er geen speeksel gevraagd wordt, maar fluimen die uit de diepte worden opgehoest. Optimaal is een ochtendsputum na mondspoeling met water. Spontaan opgehoest sputum is vermengd met speeksel en keelslijm en dus bijbesmet met normale flora.

• Intacte huid: neem met een wisser een staal af in de richting gezonde huid naar aangetaste huid.
• Ulcus: Neem nooit een oppervlakkig uitstrijk (zinloos), maar steeds uit het diepste van de bodem.
• Wonde: neem met een wisser een staal af op de rand van de wonde.

• Otitis externa: eerst debris en korsten verwijderen met een bevochtigde wisser.
• Otitis media:
  a) geperforeerde trommelvlies: gebruik fijne flexibele wisser.
  b) trommelvlies: oorkanaal reinigen met lauwe neutrale zeepoplossing en aspiraat collecteren met naald.

• Huidschilfer: vang met een steriel pincet schilfers thv voortschrijdend letsel op in een steriel potje.
• Haar: epileer met een steriel pincet het haar en vang op in een steriel potje. Geen afgeknipt haar insturen.
• Nagel: knip nagel met steriele schaar over de gehele dikte vanaf het grensgebied tussen aangetast en niet aangetast weefsel (hier bevinden zich de meeste schimmeldraden).

• Neus (binnenzijde van beide neusvleugels)
• Keel (beide tonsillen of tonsilbogen)
• Perineum (het gebied van anus tot vulva of scrotum)

• Laesies van bepaalde huidziekten (o.a. eczeem en psoriasis-laesies).
• Alle wonden, inclusief steekopeningen (zo diep mogelijk afnemen).
• Urine indien catheter aanwezig is (in steriele container opvangen).

• Blaasje met vocht: open blaasje met een steriele naald en met de speciale wisser de bodem van het letsel goed afschrapen (kan pijnlijk zijn voor de patiënt).
• Letsel met etter: verwijder de etter met een droge wisser zonder de bodem van het letsel te beschadigen. Verwijder wisser op een veilige wijze. Met de wisser de bodem van het letsel goed afschrappen.
• Letsel met korst: is geen optimaal staal. Verwijder korst met steriele naald. Met de speciale wisser de bodem van het letsel goed afschrappen maar vermijd zoveel mogelijk bloed.

1. Vaginaal / urethraal
• Vrouw: Verwijder met een eerste wisser vaginale secreties en mucus ter hoogte van de exocervix. Verricht met een tweede wisser (e-swab) de staalname door 4 tot 5 sec. krachtig te roteren in de endocervix. Trek de wisser voorzichtig terug. Vermijd contact met vaginale mucosa. Breng wisser in het transportbuisje, breek bovenste deel van de steel af en sluit de tube af. Bewaar staal in de koelkast (max 24 h).
• Man: Breng de fijne wisser (e-swab) met een draaiende beweging 2 tot 4 cm (obligaat) in de urethra. Roteer de wisser 4 tot 5 sec. en trek voorzichtig terug. Breng wisser in het transportbuisje, breek bovenste deel van de steel af en sluit de tube af. Bewaar staal in de koelkast (max 24 h).
  Let op: minstens 1 uur voor de afname niet wateren.
  
2. Urine
• Eerstestraal: zie 3.2.1.1
• Middenstraal: zie 3.2.1.2

• Zorg ervoor dat u de nodige persoonlijke bescherming gebruikt. Tijdens de staalafname kan een persoon hoesten, maar dit wordt niet beschouwd wordt als aerosol genererend.
• Volg de procedure voor droplet bescherming: maak gebruik van handschoenen, schort, chirurgisch masker en indien mogelijk oogbescherming.
• Waarschuw de patiënt dat dit onderzoek gedurende een kort moment onaangenaam kan zijn.
• Breng het wattenstaafje diep in het neusgat (tot in de nasofarynx: ongeveer tot de helft van de afstand van de neus tot het oor) en maak met een draaiende beweging zoveel mogelijk cellen los door langs de binnenkant van een neusgat te schrapen.

• Volg de richting van de neusbodem (niet die van de neusrug).
• Plaats het wattenstaafje in de tube met transportmilieu (UTM) en breek het uiteinde van de steel af.
• Sluit de tube hermetisch.
• Identificeer het staal:
o Naam / initialen en geboortedatum van de patiënt
o Datum van staalname
• Vul het eFormulier “COVID-19: Melding en labo-aanvraag bij vermoeden van COVID-19” in dat geïntegreerd werd in de elektronische softwarepakketten voor huisartsen.
• Vergeet de barcode van de tube niet te scannen en druk op "verzenden".
• Verpak de UTM tube in een hermetisch hersluitbaar plastic zakje met absorberend papier, in een tweede hermetisch hersluitbaar plastic zakje.
• In afwachting van verzending, bewaar de stalen in de koelkast (rond de 4°C).
• Voeg het aanvraagformulier toe in het tweede apart hermetisch hersluitbaar plastic zakje.

• Zorg ervoor dat u de nodige persoonlijke bescherming gebruikt. Tijdens de staalafname kan een persoon hoesten, maar dit wordt niet beschouwd wordt als aerosol genererend.
• Volg de procedure voor droplet bescherming: maak gebruik van handschoenen, schort, chirurgisch masker en indien mogelijk oogbescherming.
• Neem een houten tongspatel, en de e-swab.
• Instrueer de patiënt dat hij zal gevraagd worden om “AH” te zeggen waardoor de huig wordt verheven. Waarschuw dat een kokhalsreflex kan uitgelokt worden door de handeling.
• Buig het hoofd lichtjes naar achteren, vraag de patiënt om diep in te ademen.

• Druk de tong met behulp van een tongspatel goed naar beneden. Vraag de patiënt ‘AH’ te zeggen.
• Plaats de wisser tegen de achterwand van de keel en strijk met de wisser een 2-3 tal keer tegen de dorsale pharynxwand, doe dit zowel aan de linker als de rechter kant.
Doe dit zacht, maar doelgericht en snel. Indien het niet lukt in een beweging, vraag de patiënt tussentijds om nogmaals diep in te ademen en “AH” te zeggen.
• Breng vervolgens dezelfde wisser achtereenvolgens in het rechter en linker neusgat. Hou deze horizontaal en stop van zodra je lichte weerstand voelt of tot waar verdragen wordt (niet tot in de nasofarynx schuiven!)
• Draai 3 keer rond in elk neusgat.
• Plaats het wattenstaafje in de tube met transportmilieu (UTM) en breek het uiteinde van de steel af.
• Sluit de tube hermetisch.
• Identificeer het staal:
o Naam / initialen en geboortedatum van de patiënt
o Datum van staalname
• Vul het eFormulier “COVID-19: Melding en labo-aanvraag bij vermoeden van COVID-19” in dat geïntegreerd werd in de elektronische softwarepakketten voor huisartsen.
• Vergeet de barcode van de tube niet te scannen en druk op "verzenden".
• Verpak de UTM tube in een hermetisch hersluitbaar plastic zakje met absorberend papier, in een tweede hermetisch hersluitbaar plastic zakje,
• In afwachting van verzending, bewaar de stalen in de koelkast (rond de 4°C).
• Voeg het aanvraagformulier toe in het tweede apart hermetisch hersluitbaar plastic zakje.

• Een optimale staalafname gebeurt na een abstinentieperiode van 3 tot 5 dagen (tot maximum 2 tot 7 dagen).
  Een te langdurige abstinentie (> 7 dagen) vermindert zowel het spermavolumeals de mobiliteitvan de spermatozoa.
  Bij zeer frequente coïtus vermindert het spermavolumeen de concentratie spermatozoagevoelig maar blijft de mobiliteitbehouden.
• Voorbereiding: urineer eerst. Was de genitaliën goed met water en zeep. Spoel goed af en droog af met een verse handdoek.
• Het zaadstaaltje enkel opwekken door masturbatie en opvangen in een steriel urinepotje. Geen condoom gebruiken om het spermastaal op te vangen.
• Sluit het potje goed af. Bewaar op kamertemperatuur.
• Wanneer een deel van het staal verloren is gegaan, moet een nieuw staal afgenomen worden na een abstinentie van 3 tot 5 dagen.
• Noteer het tijdstip van zaadlozing en het aantal dagen abstinentie.
• Breng het staal onmiddellijk naar het laboratorium.
  Het transport vereist geen lichaamstemperatuur; grote temperatuurschommelingen zijn echter te mijden; dus streven naar kamertemperatuur.
• Het staal moet binnen het uur na de lozing onderzocht worden.

• Straalbreker van kraan verwijderen.
• Kraan (binnenzijde & buitenzijde) ontsmetten met ethanol bevochtigde doek of metalen kraan flamberen met aansteker, kaars of gasbrander.
• Water gedurende minimum 1 minuut laten lopen.
• Gebruik een steriele of een recent leeggegoten waterfles (geen frisdrank) voor bacteriologisch onderzoek.
• Laat de fles onder de waterstraal vollopen (gebruik geen trechter) en sluit de fles af zonder binnenkant dop of de flesmond aan te raken.
• Minimaal volume voor onderzoek: 1,5 liter.
• Monster liefst binnen 12 uur aan het labo bezorgen (ondertussen in koelkast bewaren).

• Neem een propere emmer die vooraf werd afgespoeld met het te analyseren water.
• Giet de fles vol (dus fles NIET onderdompelen in emmer).

a) Indien enkel chemisch onderzoek wordt aangevraagd, dan kan men een niet steriele fles gebruiken en deze enkele malen vooraf spoelen met het te analyseren water.
b) Wacht 2 maanden indien er werken werden uitgevoerd aan de waterinstallatie. Pomp regelmatig het water, maar gebruik het niet als drinkbaar water tot bevestiging na analyse.

4. Bijaanvragen

Voor onderstaande analyses zijn er geen bijaanvragen mogelijk omwille van de te beperkte staalstabiliteit.

ACTH	Calcitonine	Osmolaliteit
Aldosteron	Carboxyhemoglobine	Parathormoon
Ammoniak	Complement C3 en C4	Plasminogeen
APC-resistentie	D-dimeren	Renine (activiteit)
aPTT	Gastrine	Cultuur
Bicarbonaat	Groeihormoon
C-1-esterase inhibitor	Glucose (serum tube)

5. Dringende stalen /dringend transport

Sommige analyses vereisen een snel transport naar het labo (zie grijze achtergrond op ons aanvraagformulier). Voor een vlotte bediening maak hier vooraf een afspraak met het labo.

6. Bron

Samples: From the Patient to the Laboratory, 3 rd revised Edition 2003, W.G. Guder et all.
List of Analytes, Preanalytical Variables, First edition 1996, W.G. Guder et all.
Tietz, Clinical guide to Laboratory Tests, 4 th edition 2006.
“Procedures for the Collection of Diagnostic Blood Specimens by Venipuncture”, Approved Standard – Fith Edition (dec 2003).
BD Vacutainer: Gids voor veneuze bloedafname (BD 2006 v: 09/06).
CD-ROM: Pre-analytische fase: veneuze bloedafname algemeen.
CD-ROM: Phlebotomy (education Program) met beveiligingssleutel.
Labo Pathologie, Yperman, Fixatierichtlijnen externe laboratoria (05/08/08 versie 1).
M.H. Kroll, R.J. Elin Clin Chem 1994; 11: 1996-2005.
Laboratoriumgids Jan Yperman Ziekenhuis, Versie 11 (30/11/2021).
Sciensano Procedure voor afname van een nasopharyngeaal of ororpharyngeaal staal voor diagnose van COVID-19 (Versie 17/08/2020) COVID-19_procedure_sampling (sciensano.be)